Ik ben er geen voorstander van, maar ik ben bang dat we er niet aan ontkomen: kernenergie. Ik heb meegedaan aan tegendemonstraties en heb altijd de tegenbeweging gesteund, zoals die van Greenpeace, die nog altijd voortduurt. En de bekende sticker op de auto: “Kernenergie, nee bedankt”. De demonstratie in Gasselte in 1979, waar ik toen woonde.
We zijn nu tientallen jaren verder en de wereld ziet er totaal anders uit. De grootste dreiging van existentiële betekenis voor de mensheid en de hele planeet is de klimaatcrisis. Weliswaar in een nog bescheiden gedaante, maar toch. Langzaam begint het tot de mensheid door te dringen dat pogingen moeten worden ondernomen om het tij te keren. Daarvoor hebben we o.a. de energietransitie uitgevonden. Van fossiel naar duurzaam is de bedoeling, zodat de uitstoot van kooldioxide sterk wordt verminderd. Dit gas immers is in de hoeveelheden die wereldwijd al werd uitgestoten en nog zal worden uitgestoten de oorzaak van de opwarming van de dampkring, landmassa’s, poolgebieden en oceanen. Hierdoor komen in de atmosfeer en de oceanen processen in een toenemend tempo op gang en komen er krachten vrij waarvan wij ons bij benadering geen voorstelling kunnen maken over hun omvang, kracht en uitwerking.
In onze menselijke naïveteit denken wij dat tij te kunnen keren met electrisch autorijden, stroom opwekken met windmolens en zonnepanelen, met het vervangen van fossiele brandstoffen door waterstof, en zo nog een paar technologieën. Ik zie niet gebeuren dat met alles wat er op touw wordt gezet om de opwarming te keren, veel zal uithalen; te laat, te weinig en te langzaam. Ik vrees dat er al onomkeerbare processen aan de gang zijn die de opwarming zullen versnellen. Denk aan het smelten van de permafrost (permanent bevroren bodem in Siberië, Canada en Alaska). Het afsmelten van het ijspakket op Groenland is volgens onderzoekers al niet meer te stoppen. In Siberië zijn steden, industriële complexen en olie- en gaswinning gebouwd op de altijd bevroren bodem. Nu die toch begint te ontdooien verzakken de gebouwen, breken pijpleidingen en stroomt olie vrijelijk de natuur in. Daar komt nog bij dat uit de ontdooiende aarde methaan vrijkomt in immense volumes. Dit gas heeft een nog vele malen een sterker opwarmend effect dan CO2.
Als je dit hele theater overziet dan ben ik niet optimistisch over het menselijk vermogen om de klimaatverandering tegen te gaan met de nu beschikbare middelen. Dat zal ons haast onvermijdelijk tot de conclusie brengen dat wij kernenergie niet kunnen blijven afwijzen, alle nadelen ervan ten spijt. Ik zie het gebeuren dat we noodgedwongen die vorm van energieopwekking (geen CO2-uitstoot) moeten slikken, willen we onze energiehonger blijven stillen en om ons voldoende (hopen we) te wapenen tegen de opwarming.
De enige echt doeltreffende aanpak van het klimaatprobleem blijft evenwel nog steeds buiten de discussie. Dat gaat om onze onwil om onze leefstijl te matigen op alle gebieden. De grote klap moet komen van een buitengewoon drastische en diep ingrijpende vermindering van onze materiële behoeftenbevrediging. Onze verslaving aan het mantra van economische groei is de ware oorzaak van de klimaatcrisis en instorten van het aardse ecosysteem. De Aarde kan het niet meer aan wat wij haar aandoen zoals het grote uitsterven (insecten, hogere diersoorten, vissen, planten, bossen) en vernieling, vervuiling en plundering. Groei betekent altijd “meer”. En meer is verbruiken, aantasten, opmaken, verspillen, vervuilen; vul maar in. Zolang wij daaraan blijven vasthouden is vechten tegen de klimaatcrisis vechten tegen de bierkaai. Onze permanente eis om te groeien maakt op hetzelfde ogenblik elke maatregel tegen de opwarming ongedaan en betekenisloos.
Er is nu al veel verzet tegen nieuwe vormen van energieopwekking, en tegen kernenergie al helemaal. Toch zullen al deze vormen doorgaan omdat wij er geen zin aan hebben –en er ook geen noodzaak van inzien- om in te leveren wat wij teveel van de Aarde hebben genomen. Het overwinnen van al die weerstand gaat veel tijd kosten en die tijd hebben we niet. De noodzakelijk verandering van leefstijl (hierover is de discussie nog niet eens begonnen)n gaat nog veel meer tijd kosten. En dan heb ik het nog niet over de onrust in de samenleving die daarmee gepaard zal gaan.
Intussen gaat de opwarming gewoon door. Het zit er dik in dat de mensheid de strijd op dat front allang heeft verloren, maar denkt met de inzet van technologieën de baas nog te kunnen blijven. Ik zei het al: naïef. Er wordt ook helemaal geen haast gemaakt met doeltreffende ingrepen, want ja, procedures enzo. En het is ook allemaal ingrijpend en pijnlijk; leg dat maar eens aan het volk uit. We kunnen ons nog niet eens gedragen om de corona eronder te krijgen. De oplossing zit ook niet in de techniek, ook niet in de kernenergie, maar in ons hoofd; daar moet een knop om. Dat zie ik niet zo gauw gebeuren. We zullen eerst nog naar een van de schijnoplossingen grijpen: kernenergie, alle moties in de gemeenteraad ten spijt. Een perceel in de Eemshaven is ervoor gereserveerd.
Bert Dijksterhuis
Warffum, 5 mei 2021.
Afbeelding van Ulrike Leone via Pixabay
